Felicitaties bij de geboorte van een klein meisje, Elisabeth Maria Reindersma, op 20 september 1951. Dochter van de oudste broer van mijn moeder

In 1951 werd mijn nicht Elisabeth Maria geboren. Dochter van de oudste broer van mijn moeder, oom Reinder. Vele felicitatie brieven werden daarvoor geschreven.

Brief van mijn moeder

Op 2 oktober 1951 schreef mijn moeder Auk Reindersma een brief aan haar oudste broer Reinder en haar schoonzus Bep  naar aanleiding van de geboorte van hun dochtertje Elisabeth, dat op 20 september 1951 geboren was. Ik vond de brief tussen een verzameling kaarten en brieven in het familiearchief van haar broer, mijn oom Reinder.
Wij woonden in die tijd tijdelijk in Bloemendaal, niet lang daarvoor waren we uit Nederlands-Indië gekomen en mijn ouders waren nog op zoek naar een huis. Dat vonden ze niet lang daarna in Haarlem. Het huis in Bloemendaal was een soort villa en heette Beau Regard.  Ik vond een foto van het huis  in Bloemendaal op internet van ver voor de tijd dat wij er woonden.
Ik werd in december 1947 in Soerabaja geboren, dus toen mijn moeder die brief schreef was ik bijna 4 jaar.
Mijn moeder schrijft over van alles en nog wat en natuurlijk begint ze met de felicitaties over te brengen voor de geboorte van het nieuwe dochtertje.
Er zijn een paar passages in de brief die echt de moeite waard zijn om aandacht aan te besteden. Ze vraagt aan haar schoonzus wat de andere kinderen van het nieuwe zusje vinden, dit meisje is hun 4e kind. Mijn moeder zelf heeft op dat moment óók 4 kinderen. Waarvan ik op dat moment de jongste ben.

Dan vervolgt ze haar brief met de volgende passage: ‘Ik ben overigens door de kinderen al verscheidene malen geïnterpelleerd waar nu toch de volgende baby bleef. “het is al lang tijd dat er weer een nieuw babytje komt” zei Sampie (dat is mijn oudste broer) eens! Ze vinden blijkbaar dat dit een ononderbroken reeks dient te zijn, een kleine baby hoort volgens hem bij de normale samenstelling van het gezin. Nu hebben we een paar weken geleden een allerleukst tackeltje van zes weken aan onze levende have toegevoegd. Een echt mooi rashondje, reebruin. Toen we hem een paar dagen hadden kwam Caroline (mijn zus) bij me en zei: “Mammie, nu we een klein hondje hebben, hoeven we geen babytje meer, Erna-tje (zo heette het tackeltje) is ook zo lief en zo klein”. Zo is dus dat probleem nu ook tot ieders tevredenheid opgelost. ‘

In dezelfde brief ook een passage over mij. Het kwam in de tijd dat deze brief geschreven werd veel voor dat kinderen kinderverlamming kregen. Nu was het zo dat ik op een gegeven moment erg ziek werd en verlammingsverschijnselen vertoonde. De schrik zat er natuurlijk goed in bij mijn ouders, ze waren enorm bezorgd dat ik die ziekte zou hebben. Na enige tijd verdwenen de verlammingsverschijnselen weer en werd ik weer geheel gezond. Dat avontuur had zich net afgespeeld voordat mijn moeder die brief schreef. Dit is de passage die daarover gaat: ‘Van moeder (dat is mijn oma) hebben jullie, geloof ik, wel de angst gehoord, die we tijdens de ziekte van Heldine, een paar weken geleden doormaakten. Ik moet nog ieder oogenblik naar haar stevige beentjes kijken en denken hoe die nu zouden zijn als het wel kinderverlamming was geweest. Ze is nu trouwens weer helemaal beter, na veertien dagen waren alle reflexen van haar benen weer teruggekomen. Besjes eten uit de tuin zal ze nu wel nooit meer doen!’
Want wat was het geval… ik was in m’n eentje de tuin ingegaan en had daar heerlijk van rode besjes gegeten, die heel erg giftig waren en die dus 2 weken lang verlammingsverschijnselen hadden veroorzaakt. Mijn vader heeft mij wel eens verteld dat hij mij, toen de verlammingsverschijnselen zich aandienden in een deken had gewikkeld en met me de tuin was ingegaan met de vraag of ik daar dingen had gegeten. Ik begrijp van mijn vader dat ik bij alles riep dat ik dat niet gegeten had, alleen bij één soort zei, dat ik die wel had gegeten, maar dat ik daar niet ziek van werd, omdat ik kennelijk wel begreep dat dat eten van die besjes niet had gemogen.
Dat moet inderdaad nogal een schrik gegeven hebben, vooral omdat het natuurlijk net speelde in een tijd dat kinderverlamming regelmatig voorkwam.

Deze slideshow vereist JavaScript.

Op de foto’s: dat jongetje op de trap is mijn broer met kleine Erna-tje, het reebruine tackeltje waar mijn moeder het over had in de brief en  dat kleine meisje ben ik in de tijd dat we in Bloemendaal woonden.

Het kleine meisje naar aanleiding waarvan mijn moeder de brief schreef, was mijn nicht Elisabeth, die helaas in 2007 is overleden aan borstkanker. Ik had veel contact met haar, vooral omdat ik in de tijd voordat zij overleed óók borstkanker had en wij onder andere daardoor een grote verwantschap voelden.

Nog meer passages

Ook vele andere familieleden, collega’s  en vrienden feliciteerde Reinder en Bep met de geboorte van hun dochtertje. Hieronder de leukste en opmerkelijkste passages uit een paar van die brieven, om te beginnen nog een fragment uit de brief van mijn moeder. Er ontstaat een leuk tijdsbeeld op deze manier.

Aan het einde van de brief van mijn moeder, waarover ik het hierboven al uitgebreid had beschrijft zij dat ze het moeilijk heeft met het klimaat in Nederland. Ze is natuurlijk niet lang voordat ze deze brief schreef met man en kinderen uit Nederlands-Indië teruggekomen en vertelt dat ze zich moeilijk kan verzoenen met het feit dat ze rond die tijd van het jaar alweer een petroleumradiatortje moet aansteken. Van eind 1946 tot eind 1949 heeft ze in Nederlands-Indië gewoond en het tropisch klimaat beviel haar kennelijk prima. Mijn moeder verteld dan over de andere kinderen. Ze schrijft dat de twee oudsten, mijn broers Sam en Bram, die zijn op dat moment rond de negen en acht jaar, weer welgemoed aan hun nieuwe cursus zijn begonnen en zij zijn erg gesticht over de diverse nieuwe juffrouwen en werkzaamheden daar. Naast die cursus gaan ze ook iedere woensdagmiddag naar een handenarbeidclubje en ook dát is heel erg aan hen besteed. En Caroline, mijn zus, die dan een jaar of vijf is voelt zich ‘groot’ omdat ze al in het tweede van de kleuterklas zit. Ze vertelt dat Heldine, ik dus, zich nog thuis het best vermaakt.

Felicitaties van schoonmoeder

Een opmerkelijke brief die de tijdgeest van 1951 ademt is een brief van de moeder van Reinder, schoonmoeder van Bep en mijn oma Reindersma. Mijn oma beschrijft hierin o.a. dat het jammer is dat Bep’s borsten zo’n pijn doen, maar dat dit waarschijnlijk binnen afzienbare tijd af zal nemen omdat Bep dan voldoende borstvoeding zal hebben voor het kleine meisje Elisabethje. Ze zegt, dat het is fijn als een moeder voldoende melk voor het kindje heeft, want als dat niet zo is dan kan flessenvoeding ook heel goed, maar dat is veel meer werk en kost ook veel meer.
Een bijzondere passage in de brief vond ik de volgende: het betreft de andere kinderen van Bep. Met Reinder samen is dit het vierde kind van Bep. Voordat ze met Reinder was had ze al een kind, Ellen. De vader van Ellen is op erg jonge leeftijd overleden. Ellen zit op kostschool en oma Reindersma hoopt dat het het meisje, die op dat moment denk ik rond de 13 / 14 jaar is, op school voor de wind zal gaan. Ze hoopt dat Ellen er van doordrongen is dat ze haar best moet doen want dan is er toekomst genoeg voor haar. Ze vindt dat er tegenwoordig veel aandacht besteed wordt aan en veel gedaan wordt voor een goede meisjesopvoeding. De zinsnede die daarop volgt vind ik het nogal opmerkelijk. Oma verzucht,  “die rage van dat meisjes ook moesten ‘studeren’ is alweer aardig aan het luwen. En dat is maar goed ook, want percentsgewijze zijn er niet veel (meisjes) geschikt voor en komen weinig aan het eind van de studie.
Dat is een bijzondere opvatting, Oma zelf heeft een aantal opleidingen gedaan, o.a. kweekschool en heeft voor haar huwelijk ook wel gewerkt en voor de klas gestaan en haar eigen dochter, mijn moeder, is met een theologiestudie begonnen. Zij heeft die niet afgemaakt, dus zij behoorde wel bij de meisjes die niet aan het einde van haar studie kwam.

Brief van oom Johannes Süthoff

Ook Johannes Süthoff, jongste broer van mijn oma Reindersma liet per brief van zich horen. Hij was een oom van Reinder Reindersma, Elisabeth Maria’s vader, het meisje dat net geboren was. Johannes Süthoff feliciteert zijn neef natuurlijk ook hartelijk met het nieuwe dochtertje en heeft het in de rest van de brief over van alles en nog wat. Oom Joh is op het moment dat hij deze brief schrijft 59 jaar en begint met nogal uit te wijden over de moeilijke jaren die achter hem liggen. Wat er zich die afgelopen jaren precies heeft afgespeeld is me niet duidelijk en ik heb mij voorgenomen om mij mettertijd in dezen oudoom eens wat nader te verdiepen.
In de brief vertelt hij ook dat hij zich zo langzamerhand wat te oud gaat voelen voor en niet zo veel zin meer heeft in verre reizen. De afgelopen zomer is hij met zijn vrouw in pension geweest in Epe op de Veluwe en hij vermeldt dat ze de gehele Veluwe hebben doorkruist per fiets, bus en trein. Zijn zoon Jan Bertil van 15 heeft samen met een vriend een trektocht over de  Veluwe gemaakt en heeft overnacht in jeugdherbergen. Hij herinnert zijn neef Reinder er nog aan dat zij samen ook nog eens het plan hadden een fietstocht te maken. Zij zouden eerst met de trein naar Nieuweschans gaan en dan met de fiets verder naar Ditzum in Duitsland. Daar komt de Süthoff familie van oorsprong vandaan. Van die afspraak is nooit wat gekomen.

Brief van pleegvader Paul

Nog enkele andere familieleden feliciteren de ouders met hun jongste spruit.
Er is nog een brief waar ik aandacht aan wil geven.
De oma van de kleine Elisabeth van moederszijde, die Elisabeth Maria Jesse heette was in eerste instantie getrouwd met Gerrit Jacobus Krediet en dat was Bep’s vader. Deze man was tijdens WOII verzetsstrijder en is naar vernietigingskamp Dachau getransporteerd. Hij is daar in 1945 overleden. Ná de oorlog was zij dus weduwe en is zij met Paul van den Bergh getrouwd. En van deze Paul krijgt Bep ter gelegenheid van de geboorte ook een brief. Uit andere brieven was al gebleken dat Bep’s moeder ten tijde van de zwangerschap en bevalling zeer ernstig ziek was. Paul schrijft in zijn brief dat Bep’s moeder, ondanks haar ernstige ziekte heeft meegekregen dat Bep bevallen is van Elisabeth Maria en daar erg blij mee is. Het blijkt dat Mams, zoals Paul haar moeder noemt, onlangs is thuisgekomen om haar laatste levensdagen thuis door te brengen. Paul heeft het in de brief over het stervensproces van Elisabeth Maria en refereert dan aan het feit dat het leven nu doorgaat in het net geboren meisje Elisabeth Maria. Bijzonder is natuurlijk dat het hier gaat over drie generaties: grootmoeder, moeder en dochter, die alle drie de naam Elisabeth Maria dragen. Bep’s moeder is 9 dagen ná de geboorte van kleine Elisabeth overleden.

Tenslotte

Uit één stapel brieven heb ik héél veel informatie gekregen over een deel van de familie namelijk die van Bep Krediet, vrouw van Reinder Reindersma, oudste broer van mijn moeder.

Ik kende dat deel eigenlijk niet en door de brieven heb ik veel mensen leren ‘kennen’. Ik heb hun namen opgezocht  op de genealogische en archief sites op internet.
Dit heeft mijn belangstelling opgewekt en ik wil doorgaan op dat pad. Uitzoeken hoe die familieverhoudingen precies liggen. Erachter zien te komen wat er voor bijzonderheden over de mensen te vinden zijn. En uiteindelijk hoop ik dat dat tot een mooi verhaal leidt. Wat in dat verhaal zeker beschreven zal worden is het feit dat Christoffel Krediet, broer van Bep Krediet, één van de Engelandvaarders was.